Waalidiinta intooda badani waxay jeclaystaan inay ubadkooda ku koriyaan qiyam iyo mabaadi’a wanaagsan isla mar ahaantaana ku dhiirigeliyaan dabeecadaha iyo hab-dhaqanada wanaagsan, Hadaba mid ka mid ah qiyamka ugu wanaagsan ee ay tahay inaad ilmahaaga barto ayaa ah fikradda ah wax-wadaagidda.
Inkastoo muhiim ay tahay in aad ilmahaaga barto fikradda ah wax-wadaagidda, hadana hadii aad ku khasabto iyagoo aad u da’ yar waxay naftooda ku yeelan kartaa saamayn xun.
Ugu horrayn, bar ilmahaaga fikradda ah lahaanshaha ka hor inta aanad barin fikradda ah wax-wadaagidda, taasoo maskaxdiisan yar ka dhaadhicinaysa in uusan asal ahaanba u lahayn shaygan, waxayna taasi dhalinaysaa in uu dib uga joogsado waxyaabihii uu jeclaan jiray ama uu isa siini jiray, amaba ay lahaayeen dadka kale, taasoo marar badan dhacda inuu iyaga kugu la dhago alaabta uu jeclaado.
Carruurtu waxay jecel yihiin sahaminta iyo ogaanshaha waxyaabaha ka dhacaya hareerahooda, sida alaabta lagu ciyaaro iyo wax kasta oo xiiso u leh oo ay ku arkaan hortooda.
Ilmuhuna waxa uu bilaabaa inuu samaysto rabitaan ah lahaanshiyo, marka uu shay gaar ahna qabsado wuu diidaa inuu bixiyo ama uu ka tanaasulo, sababtoo ah wuxuu isku haystaa inuu yahay kan leh shagan ama ay tiisa tahay, isaga oo kaliya jeclaaday ama ka helay qaabkeeda.
Ilmaha da’ahaan u dhaxeeya laba ilaa afar sano, mabda’a lahaanshaha ayaa aad uga muuqda hab-dhaqankiisa iyo xitaa hadalkiisa, iyadoo laga yaabo in ay noqoto odhaahyadiisa ugu horreeya “Kan ama Tani anaa leh” ama si guud “anaa leh“, isagoon waliba hadalka saani ama si fiican u baran.
Waalidiintuna marka ay maqlaan odhaahdan ah (anaa leh), waxa ugu horreeya ee maskaxdooda ku soo dhacaya ayaa ah in ay ilmaha yari baraan fikradda ah wax-wadaagidda, xitaa haddii uu aad u yar yahay oo aannuu gaarin laba sano.
Dhab ahaantii, ubadku sidoodaba ma aha kuwo raba inay wax wadaagaan, haday noqon lahayd alaabta ay ku ciyaarayaan, ama waxyaabaha kale ee ay jeclaysteen, isla mar ahaantaana ay haystaan, iyagoo diidan xittaa inay beddelaan.
Laakiin marka ay da’doodu gaadho ilaa saddex sano, waxa ay bilaabaan inay fahmaan fikradda ah wax-wadaagidda, laakiin se si buuxda uma aqbalaan.
Marar badan, waxaa dhacda waalidiintu inay ubadkooda ku khasbaan caruurta kale inay la wadaagaan alaabta ay ku ciyaarayaan, oo ay isla faraxsanaadaan, iyagoo aaminsan misna filaya inay ubadkooda barayaan naxariista, dabeecad wanaaga, iyo fikradda ah wax-wadaagidda.
Laakiin dhab ahaantii, fikradda ah wax-wadaagidda, daynsashada, iyo amaahda dhamaantood waa fikrado fahamkooda aad ugu adag carruurta da’doodu aysan gaarin ilaa saddex sano, mana fahmi karaan waxa ay yihiin iyo waxa loola jeedo, sababtoo ah weli ma aysan yeelan dareen shucuureed, misna si fiican oo buuxda uma dareemi karaan dhinaca kale ee ay wax la wadaagayaan, siiba ilmaha aan hore u helin wacyigelin ku filan oo ka dhan ah wax-wadaaga.
Markii aad ilmahaaga ku khasabto in uu dadka kale wax la wadaago, si aad u barto in fikradda ah wax-wadaagidda ay tahay fikrad bulsheed oo wanaagsan isla mar ahaantaana qurux badan, waxaa dhacaysa taa bedelkeeda, isagoo u haystaa in xaaladani ay tahay xaaladihiisii ugu xumayd ee uu marayo, maadaama lagu khasbay inuu ka tanaasulo wax uu u haystay inuu isaga lahaa ama si dhab ah uu u lahaa, amaba si guud uu u jeclaaday, taasoo ka hortimid rabitaanadiisa, kumana qanacsana in uu dadka kale wax la wadaago, mayba ahaato walaaladii ama qaraabadii.
Adeegso Hadallo Dhiirigelinaya Fikradda Ah Wax-Wadaagidda
Fikradda ah wax-wadaagidda waa in ay ka timaadaa ilmahaaga ama waa in uu ugu danbayntii ku qancaa marka aad u soo bandhigto, waadna u jihayn kartaa dhankaas, adigoo adeegsanaya xeeladahan, iyo hadaladan wanaagsan ee soo socda:
- U sheeg saaxiibkaa inaad gaarigaaga u dhiibi doonto marka aad ku dhamaysato ciyaarta
- Waxaan arkaa inaadan haatan ku ciyaarayn gaarigan, sidaa darteed ma rabtaa in aad la wadaagto saaxiibkaa oo doonayay in uu kula ciyaaro.
- Saxiibkaa ma ahan inuu ku siiyo gaarigiisa, laakiin waxaad ka dalban kartaa inaad la ciyaarto isaga.
Muddo ka dib adeegsiga weedhadan iyo weedho kale oo ku dhiirigelinaya inay dadka wax la wadaagaan, waxay noqon doonaan kuwo hadda ka dib u fur-furan wax-wadaagidda, waxayna wax u samayn doonaan si ikhtiyaari ah.